نحوه تشخیص انواع فرش دستباف ایرانی را از نظر طرح و محل بافت

هر ملتی دارای یک کالای نمادین می باشد که کشور ایران به عنوان یک کشورهای نمونه در زمینه تولید محصولات نساجی به شمار می آید. فرش دستباف از کالاهای بسیار مهم و صادراتی ایران به حساب می آید. فرش دستباف ایران در بین ملل مختلف به عنوان معروفترین فرش دستبافت در دنیا به شمار می آید. ایران در تمام دنیا یکی از معروفترین تولید کننده فرش های دستبافت می باشد.

فرش از مهمترین تجهیزات و کالاهایی است که از گذشته تاکنون، اهمیت ویژه ای در زندگی انسان ها داشته و دارد؛ زیرا استفاده از وسایلی مانند فرش با طرحهای زیبا، منجر به ایجاد حس آسایش و آرامش در انسان ها می شود.

آشنایی با انواع مختلف فرش دستباف ایرانی و اصیل

منظور از فرش دستباف، زیراندازی است که به وسیله دست از تار و پود بافته شده است. بدیهی است که بافتن فرش با دست، منجر به ایجاد طرح های بسیار زیبا و منحصربه فرد روی فرش می شود؛ همین مسئله سبب شده است که این فرش ها طرفداران زیادی در سراسر دنیا داشته باشند.

فرش دست باف ایران انواع زیادی دارد. تنوع در روش تولید، اندازه، جنس، کیفیت، ظرافت، نفاست و گونه گونی طرح، رنگ و تفاوت های ظاهری و ساختاری همگی باعث شده است که فرشی دست باف ایران دارای فرآورده های خاصی باشد که هر یک نام مشخصی دارد.

انواع فرش دستبافت از نظر سبک محلی

1 - فرش شهری

یعنی فرشی که در شهرها بافته می شود. فرش شهری باف که به وسیله بافنده شهرنشین بافته می شود، ظریف است و رج شمار آن بالاست و دارای نقشه و طرح ویژه ای است. بافت فرش در شهرها بیشتر در زمان صفویان با دایر کردن کارگاه های بزرگ قالی بافی در اصفهان و تبریز گسترش یافت.

2 - فرش روستایی

فرشی است که به صورت ساده و ابتدایی در روستاها می بافند. فرش روستایی اکثراً بدون نقشه (ذهنی باف) بافته می شود. قطع این فرش ها کوچک و به صورت ذرع و نیم، پشتی، کناره و خرک است. فرش های روستایی زمانی از نظر طرح و ترکیب ویژگی هایی داشت، ولی اینک تحت تأثیر تولید بازاری، یکنواخت شده است و در خطر نابودی قرار گرفته است.

3 - فرش عشایری

فرش عشایری و ایلی مثل فرش روستایی، ساده و ابتدایی است با نقوش برخاسته از محیط و زندگی ایل نشینان. فرش ایلی در اندازه های کوچک به صورت زمخت و درشت باف عرضه می شود. کناره فرش ایلی، بافتی پیچیده دارد که اغلب در فاصله های معین منگوله های کوتاه پشمی به آن وصل می کنند. از فرآورده های فرش عشایری گبه، جل، سفره، نمکدان، رختخواب پیچ و پشتی است.

انواع فرش دستباف ایرانی از نظر اندازه

اندازه های فرش های دستباف ایرانی غالبا ۶ متری، ۹ متری، ۱۲متری و ۲۴ متری است که این اندازه با توجه به فضای محیط انتخاب می شود.

فرش دستباف در اندازه های گوناگون تولید می شود

• فرش هایی که در اندازه های ۲*۳ متر، ۳٫۵*۲٫۵ متر، ۴*۳ متر و ۴*۶ متر هستند، با نام قالی شناخته می شوند.
• قالیچه ها فرش هایی هستند که مساحت آن ها از ۴ مترمربع کمتر است و غالبا اندازه هایی شامل ۲٫۲۰*۱٫۴۰ متر و ۲٫۵*۱٫۵ متر دارند.
• فرش هایی که از نظر عرض از قالی کم عرض تر هستند و از نظر درازا یا طول، از ۴ متر کمتر می باشند، با نام کلّگی شناخته شده و غالبا در اندازه های ۳*۱٫۷ متر و ۳٫۷*۲ متر بافته می شوند.
• برخی فرش ها نیز هستند که پهنای آن ها از ۰٫۵ متر تا ۱٫۷۰ متر و طول آن ها از ۳ تا ۱۰ متر متغیر است و در برخی موارد تا ۱۵ متر و بیشتر نیز بافته می شوند. این فرش ها در راهروها و راه پله ها مورد استفاده قرار می گیرند و با نام کناره شناخته می شوند.
• فرش هایی که ابعادشان ۱٫۴۰*۱٫۵ و ۱٫۶۰*۱٫۱۰ باشد، با نام ذرع و نیم شناخته می شوند.
• همچنین فرش هایی که غالبا ۱٫۳۰*۰٫۸۰ متر اندازه دارند، ذرع و چاک گفته می شود.
• برخی قالیچه ها نیز هستند که مساحتشان از یک مترمربع کمتر می باشد. این قالیچه ها با نام پشتی شناخته می شوند که غالبا اندازه ای شامل ۶۰*۹۰ سانتی متر دارند.
• پادری ها نیز قالیچه های کوچکی هستند که اندازه پاگرد در بافته می شوند.

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر جنس و مواد مصرفی

از لحاظ مواد مصرف شده می توان قالی دستباف را در ۵ گروه دسته بندی کرد:

• پشمی: به فرشی که تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمی باشد می گویند. لازم به ذکر است که در میان ایلات و عشایر به جای نخ پنبه از پشم استفاده می شود.
• تمام ابریشم: به فرشهایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، تمام ابریشم می گویند.
• گل ابریشم: در این گونه فرشها در نقش ها و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشمی استفاده می شود و معمولاً چله اینگونه فرشها از ابریشم است.
• کف ابریشم: در زمینه اینگونه فرشها به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می شود.
• سوف: نوعی قالی است که زمینه آن از پود ضخیم و نازک تشکیل شده و نقش گل و بوته ها پرز دار می باشد.
• فرش دستباف کرک : به فرش هایی می گویند که نخ خاب و یا پرز آن ها از جنس کرک باشد. کرک بسیار نرم تر و لطیف تر از پشم است اگرچه هر دوی آنها از پشم گوسفند بافته شده اند

مشاهده قیمت و خرید اینترنتی فرش دستبافت ایرانی از فروشگاه معتبر دیجی کالا

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر شهر بافنده

فرش دستبافت شهر های اصفهان، کرمان و تبریز در بین سایر شهر ها همیشه زبان زد بوده است که عبارتند از:

فرش دستباف کاشان : از قالی های پرطرفدار در بین ایرانیان قالی دستباف کاشان می باشد این قالی در سطح ایران و جهان شناخته شده است و در طرح ها و رنگ های متنوع به فروش می رسد. زیبایی بی حد کیفیت بی نظیر فرش دستبافت کاشان موجب شده است خرید و فروش توسط مشتریان رونق داشته باشد. امروزه در فرش کاشان بیشتر از نقشه لچک و ترنج استفاده می شود که به لچک و ترنج شاه عباسی معروف است.

فرش دستباف تبریز : یکی دیگر از شهرهای مشهور ایران که در تولید قالی دستباف زبان زد خاص و عام هستند و طرفداران بی شماری دارد شهر زیبای تبریز می باشد. بافندگاه هنرمند این شهر قالی هایی در طرح ها و رنگ هایی خاص می بافند. ظرافتی که در این نوع فرش وجود دارد در کمترین فرش دستبافتی دیده می شود و از گذشته دور تاکنون شهر تبریر مهد تولید و توزیع انواع فرش دستبافت در طرح ها و مدل های متنوع بوده است.

عکس فرش دستباف تبریز

برخی فرش های تبریز بسیار ارزشمند هستند که در بسیاری از کلکسیون ها و موزه های جهان نیز نگهداری می شوند. فرش تبریز غالباً با پشم یا ابریشم بافته می شود و چله کشی آن معمولاً با پنبه یا ابریشم و بسیار به ندرت با پشم انجام می شود.

فرش دستباف اصفهان : هنرمندان و بافنده های زیادی در این شهر وجود دارد که به بافندگی فرش می پردازند و فرش هایی با طراحی ظریف و زیبا تولید می کنند.

ساختار اصلی اغلب طرح های قالی اصفهان، از الگوی لچک و ترنج پیروی میکند. نقوش زیبای اسلیمی و گردش های آن، در ساختار لچک، ترنج و متن فرش به وضوح مشاهده می شود و قاب های ساخته شده از نقوش اسلیمی در حاشیه این فرش ها دیده می شود.

از دیگر ویژگی های ظاهری و طراحی استفاده شده در فرش دستباف اصفهان میتوان به گردش ساقه های ختایی به عنوان زیرنقش با ساقه های اسلیمی همراه با گل های زیبای شاه عباسی اشاره داشت.

فرش دستباف قم : شهر قم نیز در زمینه هنر بافندگی قالی، حرفی برای گفتن دارد. فرش های دستباف قم دارای رنگ بندی خاص با طرح های متنوع می باشد.

فرش دستباف نایین : یکی دیگر از شهر هایی که در زمینه بافندگی فرش دستبافت مهارت دارند شهر نایین می باشد. هنر بافندگی فرش در این شهر نیز مانند شهر اصفهان و تبریز حرفه ای و خاص انجام می شود.

عکس فرش دستباف نائین

فرش های نایین را از لحاظ طراحی می توان برگرفته از فرش های اصفهان معرفی کرد. استفاده وسیع از طرح لچک و ترنج با ترکیب نقوش اسلیمی و ختایی در فرش دستباف نائین به قدری است که فرش دستباف های نائین را اغلب با طرح لچک و ترنج میشناسند.

فرش دستباف فراهان: فرشی با دوام که با پشم با کیفیت زخیم بافته می شود و ارتفاع پرزهای آن اصولا بسیار کوتاه می باشد که البته باید دقت کنید که این توضیحات در مورد فرش فراهان کلاسیک و قدیمی می باشد. یادمان نرود فرش فراهان دارای شهرت جهانی می باشد.

فرش دستباف هریس : فرش هریس یکی از نمادهای هنر ایران و ایرانیان در جهان می باشد که دیدن نقش و نگارهای آن نزدیک به خوبی بازگو کننده دلیل محبوبیت این فرش در دنیا می باشد.

از مشخصات طرح و نقشه های فرش دستباف هریس می توان به عدم استفاده از خطوط منحنی در بافت آن اشاره کرد که بالطبع باعث می شود چیزی که بوفور مشاهده شود، استفاده از اشکال اسلیمی هندسی و خطوط شکسته می باشد.

فرش دستباف بختیاری : جالب است بدانید زنان و دختران بختیاری از روشی استفاده می کنند که نمونه آن در سایر نقاط ایران و حتی جهان کمتر دیده می شود، آنها برای بافت های خود اصولاً از هیچ طرح و نقشه از پیش طراحی شده ای استفاده نمی کنند و از نقشهای ذهنی برای بافت های خود استفاده می کنند.

فرش دستباف کرمان : فرش دستباف کرمان را میتوان در دسته فرش های طبیعت گرا، پرکار و پر استفاده از نقش مایه های ریز در سراسر قالی دانست که معروف ترین طرح های آن عبارتند از: سبزیکار، واگیره ای، درختی، بته ای، قاب قرآنی، تصویری، افشان و ... که طرح معروف گلدانی، یکی از شاهکارهای قالی های دوران صفویه میباشد.

انواع طرح و نقش و نگار روی فرش دستباف

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر طرح

• طرح های آثار باستانی و ابنیه اسلامی : این گروه شامل تمام طرح هایی است که از نقوش و اشکال تزیینی بناها، عمارات و کاشیکاری های آن ها گرفته شده است.
• طرح های شاه عباسی : اساس تمامی طرح های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح است. گل های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیقی با اسلیمی ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ایجاد می کنند.
• طرح های اسلیمی : فرم اصلی این طرح ها بر پایه گردش منظم و نقوش اسلیمی است. طرح های اسلیمی دارای انواع و اشکال مختلفی است که خود مورد طبقه بندی قرار می گیرد.
• طرح های قابی : فرش با اشکال هندسی، مربع و لوزی، شبکه بندی می شود و در داخل هر یک از این خانه ها نقش مایه هایی از قبیل گلدان گل، بته، شاخهٔ گل، درختانی مانند سرو و بید، پرندگان و ... ترسیم می شود.
• طرح های اقتباسی : اغلب طرح های این گروه شباهت زیادی به طرح های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه دارد، ایرانیان با استفاده از هوش و ذکاوت خود تغییراتی در آن به وجود آورده اند. به همین دلیل به طرح های اقتباسی معروف اند.
• طرح های افشان : اشکال و اجزا تشکیل دهنده بیشتر طرح ها به صورت پیوسته و بدون انقطاع ترسیم می شود در حالی که در طرح افشان اجزاء تشکیل دهنده طرح به صورت پراکنده و جدا از هم ولی با فاصله منظم از یکدیگر طراحی می گردند. در این طرح همهٔ بند و گل و برگ ها در متن فرش به صورت افشان و پراکنده بوده و هیچ کدام از گل و برگ ها دارای قرینه نمی باشند.

عکس فرش های دستباف ایرانی در نمایشگاه فرش

• طرح های بته ای : از طرح های معروف و موفق در طرح قالی، که علاوه بر ایران در هندوستان نیز رواج دارد. اندازهٔ بته ها متفاوت است. گاه آنچنان بزرگ است که چند بته برای کل فرش کافی است ولی در بیشتر موارد بته ها با اندازه های کوچک در ردیف های موازی در متن فرش یا در حاشیهٔ قالی دیده می شوند.
• طرح های ایلی و عشایری : این طرح ها عموماً توسط عشایر ایران بافته می شوند و اغلب نگاره ها و تزیینات طرح برگرفته از ذهن قالیبافان است.
• طرح های تلفیقی : این طرح ها به مرور زمان و با ادغام شدن طرح های مختلف به وجود آمده اند . برخی از طرح های تلفیقی به جهت تلفیق زیبا و صحیح نقوش مختلف از جذابیت بالایی برخوردارند.
• طرح های واگیره ای : هنگامی که جزء کوچکی از طرح در متن فرش در جهات طولی و عرضی تکرار شده و به وسیلهٔ گیره به یکدیگر متصل شوند، به طرح بندی نامیده می گردد.
• طرح های ترکمن : طرح های ترکمن در گروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته می شوند.
• طرح درختی : اشکال درختان و شاخ و برگ و بوته ها، عناصر اصلی این طرح هستند.
• طرح های شکارگاهی : طرحهای آن نمایش صحنه های شکار و شکارگاه است.
• طرح های گل فرنگ : کلیه طرح های این گروه بر مبنای گل های رنگارنگ چند پر، گلدان های فرنگی و گل های طبیعی به ویژه گل رز با رنگ های بسیار روشن نظیر زرد، آبی و سرخ می باشد.
• طرح های گلدانی : شکل گلدانی همراه با شاخه های گل، عنصر اصلی و غالب طرح است. اندازه های بزرگ و کوچک با ردیف هایی موازی تمامی فرش را پوشش می دهد.
• طرح ماهی درهم : طرحی اصیل و زیبا است. درون مایه تشکیل دهندهٔ آن نقش ماهی را به یاد می آورد.
• طرح های محرابی : طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب است. مکانی که در مساجد، مکان نمازگزاردن امام جماعت است.
• طرح های هندسی : کلیه نقش ها از اشکال هندسی است و با استفاده از خط های زاویه دار ساخته می شوند.

بهترین برند فرش دستباف

از بهترین برند فرش دستبافت در کشور ایران می توان به فرش دستبافت تبریز، نایین، کاشان، قم و اصفهان اشاره کرد که به سایر کشور های دنیا نیز صادر می شود. فرش های دستباف تبریز ، قم و نایین نیز در بین فرش های دستباف بسیار مشهور و معروف هستند. کیفیت و زیبایی این فرش های دستباف بسیار عالی است.

عکس فرش دستباف اعلا و بسیار نرم و لطیف

قیمت فرش دستباف

همانطور که می دانید قیمت قالی دستباف بسیار بالا است و عوامل مختلفی بر روی قیمت آن تاثیر می گذارد. هر چه این کالا ارزشمند تر باشد گران قیمت تر خواهد بود. یکی از مهم ترین عامل تعیین کنند قیمت فرش تراکم فرش می باشد که هر چه تراکم بیشتر باشد قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود، فرش های دستباف در طرح ها و نقش های مختلفی در بازار موجود می باشد، مراقب باشید که کالا درجه سوم را در قالب درجه اول به شما معرفی نکنند.

نخ ابریشمی که برای بافت فرش استفاده می شود تاثیر مستقی بر روی قیمت فرش دارد زیرا نخ ابریشم به دلیل نازکی، بافنده باید به سختی از آن استفاده کند و همچنین در اصطلاح بافندگی به دلیل نازکی نخ فرش دیر تر بافته می شود در نتیجه به نخ بیشتری نیاز است و خود نخ ابریشم بسیار گران قیمت می باشد در نتیجه قالی با نخ ابریشم خیلی از نظر قیمت بالا می باشد.

مشاهده قیمت پرفروش ترین طرح های فرش دستبافت ایرانی

ویژگیهای یک فرش یا قالی دستباف

برای تشخیص یک فرش دستباف یا همان قالی دستباف از دیگر انواع فرش ماشینی و صنعتی باید به این نکته توجه داشته باشیم قالی دستباف حداقل دارای سه مشخصه زیراست:

1. قالی دستباف قطعا دارای تار و پود است.
2. فرش یا قالی دستباف پرز یا نخ خاب دارد که جنس این نخ خاب معمولا پشم، کرک و یا ابریشم طبیعی میباشد.
3. پرزهای قالی دستباف دور تارهای آن گره خورده است. که به هر یک از این گره های قالی در اصطلاح فرش بافی، ” ریشه ” هم گفته می شود.

پیشنهاد مطالعه : تفاوت فرش دستبافت و ماشینی در چیست؟