گلیم چیست؟
گلیم نوعی صنایع دستی بافته شده با سطحی صاف و بدون پرز است که از تار و پود تشکیل شده و ماند قالی پرز بلند ندارد. گلیم که به آن پَلاس هم گفته می شود، برای بافتش هرچه نخ نازک تر و لطیف تر باشد، گلیم مرغوب تری خواهیم داشت. به همین دلیل برای بافت گلیم از پشم زیر گلو و زیر بغل گوسفندان استفاده می شود تا کیفیت نهایی کار بالاتر برود.
انعطاف پذیری، دوام بالا و رنگ پذیری خصوصیاتی است که پشم گوسفند برای تولید گلیم دارد، همچنین حالت دادن به پشم گوسفند برای بافت گلیم راحتتر است. گلیم بافی هنری زنانه است و بیشتر در مناطق روستایی و عشایری ایران دیده می شود.
راهنمای خرید گلیم دستباف و ماشینی ایرانی
مواد اولیه گلیم
این بافته زیبا از دوران قدیم با نخ های خامه پشمی بافته می شد که از پشم گوسفند یا موی بز به دست آمده بود، پس از گذشت زمان نخ پنبه ای هم به بافت گلیم اضافه شد و امروزه گاهی با نخ های مصنوعی مانند : اکرلیک ، کرومی و آنیلینی هم بافته می شود. هم چنین رنگ های کار شده در انواع سنتی، همیشه طبیعی بوده است اما امروزه از مواد و رنگ شیمیایی هم استفاده می شود.
تاریخچه پیدایش گلیم
انسان پس از اینکه توانست از پوست حیوان برای خود تن پوش تهیه کند ، رفته رفته به فکر استفاده از پشم و پوست برای زیرانداز افتاد. وقتی بشر پشم ریسی را ابداع کرد ، از آنجا که همیشه در حال مهیا کردن لوازم آسایش است ، گلیم بافی به وجود آمد تا دیگر انسان روی زمین خشک و سرد ننشیند.
بر اساس شواهد تاریخی به دست آمده ، پیشینه این هنر زیبا و ارزشمند به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می رسد ؛ کهن ترین گلیم بافته شده از این دوران و در میان آثار مصر باستان کشف شده است.
عکس گلیم بسیار زیبای دستبافت
مناطق بافت گلیم
این هنر دست، علاوه بر ایران در کشورهای مختلف خاورمیانه نظیر : چین، هند، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و ... تولید می شود. در کشور ما نیز علاوه بر ایلات و عشایر ، در استان های خراسان، فارس، کردستان، بلوچستان، یزد، آذربایجان، کرمانشاه و ... این محصول زیبا وجود دارد.
انواع گلیم از لحاظ منطقه
هر یک از عشایر و اقوام در مناطق مختلف ایران گلیم مختص خود را دارد ؛ در ادامه با انواع این محصولات که توسط اقوام گوناگون ایرانی تولید می شوند، آشنا خواهید شد.
شاهسونی
یکی از ایل های معروف ایرانی شاهسون است که مهم ترین گلیم های بافته شده توسط آنان بسیار ظریف بوده و به سوماک معروف است و در گویش محلی به آن ورنی نیز می گویند. طرح های این نوع دست بافته ها بیشتر نقوش حیوانی نظیر آهو، اسب و پرندگان است و با اشکال هندسی تزئین می شوند، آنها با پشم های زبر و خشک تولید می شوند و تنوع نقش آنها به حدی است که به ندرت می شود دو کار بافته شده توسط این ایل را شبیه به هم پیدا کرد.
لازم به ذکر است که بهترین زین های سنتی اسب در کشور ما به شیوه گلیم باف و توسط ایل شاهسون تولید می شوند.
لیست قیمت انواع مختلف گلیم های مناطق مختلف ایران
لری
اقوام لُر در ایران گلیم های بسیار با کیفیتی تولید می کنند که از میان آنها خورجین بزرگ برای نگه داشتن وسایل منزل ، بهترین محصول آنها به شمار می آید و حاشیه آن را با روشی موسوم به قالی بافی محکم می کنند ؛ این دست بافته ها با نقوش هندسی و حیوانی خاص این مناطق شناخته می شوند و رنگ های آنها معمولا سبز ، سیاه ، آبی و سفید است.
خمسه
این نوع گلیم متعلق به پنج قوم شیرازی است و نام خمسه اشاره به در هم آمیختن این پنج ایل در این استان دارد ؛ از میان آنها دو ایل عربی صحبت می کنند و دو ایل به زبان ترکی و در یکی از آنها که به باصری معروف است به زبان فارسی سخن می گویند.
بافته های آنها سوماکی است که به نام ده بید معروف است ؛ طرح این محصولات بیشتر دارای زمینه ای تیره می باشد که روی آن ستاره هایی به صورت مورب و به شکل لوزی های درهم ، بافته می شود.
بلوچی
طرح و رنگ این بافته ها برگرفته از شرایط اقلیمی اقوام بلوچ است ؛ نقش های این گلیم ها راه راه است و در هر ردیف از آنها طرح ها و رنگ های مختلفی به کار می رود. دست بافته های این اقوام از رنگ های تیره نظیر : جگری ، آبی تیره ، شتری و قهوه ای بهره می گیرند و البته رنگ های روشنی مانند : سبز ، قرمز و زرد هم از شاخصه های آنها به شمار می روند.
هرسین
این منطقه در استان کرمانشاه از مهم ترین مرکزهای گلیم بافی در ایران است؛ شاید مهم ترین ویژگی این نوع زیرانداز این است که هنرمند با کمک سلیقه و ذوقش و با توجه به شرایط محیطی آن را می بافد. طرح های حاشیه و زمینه آنها ریز و پرنقش هستند به گونه ای که نمی توان فضای خالی میان نقش ها پیدا کرد.
هنرمندان این منطقه به خاطر ضد بید بودن پشم بز، از آن در حاشیه این زیرانداز استفاده می کنند و در بافت آن معمولا رنگ های سرمه ای ، سبز ، سفید ، قرمز و سرخابی به کار برده می شوند.
قشقایی
تنوع طرح و رنگ بافته های این ایل را به خاطر این می دانند که یا در محل اتراق بافته می شوند و یا هنگام کوچ کردن و فراوانی مناظر طبیعی اطراف هنرمند این تنوع را پدید آورده است. نقش اصلی این گلیم طرح های هندسی و حیوانی هستند ، نظیر : ستاره هشت پر ، هشت ضلعی و تصاویر بز ، طاووس و آهو.
سنه
این محصول که خاص سنندج است بسیار ظریف و باکیفیت تولید می شود و عمده طرح های آن را نقوش موسوم به هراتی با طرح های بوته ای و خط های مورب تشکیل می دهند. گلیم سنه طرحی بسیار زیبا و معروف دارد که در آن نقش ترنجی در میان قرار دارد و زمینه اش رنگین است و طرح بوته ای ظریف نیز در آن به چشم می خورد.
ترکمن
مهم ترین ویژگی آن رنگ است که در میان آن قرمز روشن نقش اصلی را بر عهده دارد ؛ در این گلیم محکم و سبک ، طرح ها بر اساس یک نقش اصلی که به آن گل می گویند دسته بندی می شوند و آنها را به صورت شش و هشت وجهی می بافند. در مدل ترکمن هر گل نشان گر یک خانواده است.
عکس گلیم ترکمن بسیار زیبا
زرندی
این نوع گلیم بافتی کوچک و چاک دار دارد و بلند و بادوام است ؛ این بافته ها در روستاهای ساوه و زرند و قزوین تولید می شوند.
افشاری
این طرح زمینه ای با رنگ طبیعی یا سیر دارد که ستاره های زیادی روی آن نقش بسته اند ؛ در گلیم افشار گل های ستاره ای به شکل لوزی های درهم به چشم می خورند که به صورت مورب در کنار هم قرار دارند.
مشاهده بهترین مدل های و طرح های باکیفیت گلیم دستبافت و ماشینی
جاجیم و گلیم چه تفاوتی دارند؟
-
الیاف چله کشی جاجیم رنگی بوده و در نقش و نگار آن موثر می باشد. همچنین تعداد چله جاجیم از گلیم بیشتر و ظریفتر است.
-
الیاف چله در جاجیم قابل رویت است و تاثیر زیادی در زیبایی آن دارد. اما چله در گلیم نمایان نیست.
-
در بافت جاجیم، چندین قطعه طولانی همانند نوار بافته می شود سپس آنها را بهم وصل می کنند. اما در گلیم، کل ابعاد گلیم به صورت یک جا بافته می شود.
-
اشکال و نقوش جاجیم توسط تار و پود ایجاد شده و به طور معمول عمودی و افقی هستند. اما در گلیم محدودیت های طرحی کاهش یافته است.
-
گلیم معمولا ضخیم تر از جاجیم می باشد.
پیشنهاد مطالعه : فرش گبه چیست؟
تفاوت فرش با گلیم فرش
فرش ها داری پرز هستند اما گلیم فرش ها فاقد پرز هستند. فرش نشیمن نرم تر و راحت تری دارد اما گلیم فرش مقداری خشک تر است. قیمت گلیم فرش در مقایسه با فرش مقداری ارزان تر می باشد به همین علت بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع گلیم از نظر نوع بافت
به طور کلی در مناطق مختلف گلیم ها سه مدل بافت دارند :
ساده باف : این مدل ها دارای یک رو هستند و از روی نقشه از پیش تعیین شده بافته نمی شوند ، نقش این گلیم ها عموما هندسی است و در بافت آنها پودها یکی در میان از وسط چله ها (تارها) عبور داده می شوند.
نقش برجسته : در این نوع بافت، زمینه ساده است و طرح های آن به صورت برجسته یا پرزدار روی آن قرار گرفته اند ؛ این طرح ها از روی نقشه قالی بر روی تارهای گلیم گره می خورند و در مرحله پایانی پرزهای اضافه چیده می شوند.
ورنی : بافت این مدل بدون پرز است و یک رو بیشتر ندارد ، تولید این گلیم بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط هنرمندان انجام می گیرد. این محصول در اصل متعلق به آذربایجان است اما در کردستان و کرمان نیز با طرح های متفاوتی بافته می شود و بهترین ورنی را ایل شاهسون در ایران می بافند که قدمتی طولانی در میان آنها دارد.
عکس بافت تار و پود گلیم از نمای نزدیک
مراحل بافتن گلیم
مانند فرش پس از برپایی دار برای بافت گلیم مراحل مختلفی طی می شود که در ادامه به اختصار با آنها آشنا خواهید شد :
چله کشی : اولین گام برای بافتن است که طی آن دو طناب با اندازه مورد نظر ، موازی زیر دار بسته شده که به آن زه دار می گویند و ابتدای نخ پنبه ای به قسمت آخر چپ یا راست زیر دار گره می خورد ؛ سپس گلوله نخ پنبه را از پشت اولین زه و جلوی دومین زه دار ، رد می کنند و از بالای سر دار به پشت برده و از قسمت پایین دار خارج می کنند.
بستن چوب کوجی : چوبی استوانه شکل است که قطرش معمولا ۴ سانت است و عرضش اندازه دستگاه.
ثابت کردن چله ها : چون در حین بافتن برای تراکم بیشتر و فشردن پودها به کار ضربه می زنند ، باید چله ها محکم شوند تا حرکت نکنند و شکل گلیم به هم نریزد ؛ برای این کار روی چله ها معمولا کمی چسب می مالند.
زنجیربافی : این کار معمولا قبل از بافتن ، برای سرعت بخشیدن به بافت انجام می شود.
عکس زن عشایری در حال بافتن گلیم
پیشنهاد مطالعه » فرش نمدی چیست؟
روش های بافت گلیم ایرانی
دو شیوه برای بافت گلیم ایرانی تعریف شده است :
روش پود گذاری : در این روش فقط از نخ پود و نخ تار یا چله برای بافتن بهره می گیرند ، به این ترتیب که نخ های پود رنگین را از پایین و بالای نخ های تار رد می کنند و با تغییر رنگ پودها ، نقش های مختلف روی کار نمایان می شوند و اینگونه زیر و روی آن صاف و یک رنگ می شود.
روش پود پیچی : هنرمندان برای بافت گلیم در این شیوه افزون بر نخ های تار و پود ، از پود نازک دیگری هم استفاده می کنند، به ترتیبی که پودها با پیچیدن از وسط تارها عبور می کنند و بعد از آن پود نازک از میان آنها رد می شود و آن را با شانه می کوبند و یک دست می کنند. این روش که به قالی بافی شبیه است را نقطه اتصال گلیم بافی به ظهور هنر فرش بافی می دانند.
مشاهده لیست قیمت و خرید انواع گلیم دستبافت و ماشینی ایرانی
نکاتی که پیش از خرید گلیم باید بدانیم
-
طرح: اولین چیزی که در خرید انواع فرش و گلیم به چشم می خورد، طرح و رنگ آن است که می تواند شما را جذب و یا از خرید منصرف کند.
-
گره ها: تعداد گره ها در گلیم دستبافت از اهمیت بالایی برخوردار است. تعیین تعداد گره ها در گلیم، مانند فرش های دستبافت از پشت آن ها امکان پذیر است. پشت گلیم نسبت به روی آن لطافت بیش تری دارد. اختلاف سایز گره هم در گلیم و هم در فرش های دستبافت نشانگر دستی بودن آن هاست که ارزش بیش تری هم به آن ها خواهد داد.
-
ابعاد: گلیم های دستباف به دلیل این که کار دست هستند، ممکن است از نظر سایز اعلام شده به مقدار جزئی اختلاف داشته باشند. مثلاً اگر فروشنده به شما اعلام می کند که گلیمی ۶ متری (۲ در ۳) است، امکان دارد سایز آن به اندازه ی چند سانتی متر که زیاد هم به چشم نمی آید بیش تر یا کم تر باشد، اما اگر این اختلاف بیش از اندازه بود بهتر است از خرید گلیم صرف نظر کنید.
-
جنس نخ: اگر نخ به کار رفته در تار و پود گلیم های ایرانی مرغوب باشد، گلیم هم سبک وزن است و هم بوی نامطبوع مواد شیمیایی نمی دهد. همچنین گلیم های مرغوب فاقد پرز و یا در حد بسیار جزئی هستند و به همین خاطر خرید گلیم با چنین مشخصاتی کمی گرانتر تمام می شود.
-
نحوه شست وشو: برخی گلیم ها تنها امکان شستشو با دست را دارند. البته بهتر است گلیم با دست و به وسیله شامپو فرش شسته شود چرا که با این روش بافت و تار و پود آن سالم مانده و طول عمر طولانی تری خواهد داشت.
-
ثابت ماندن: گلیم ها به دلیل سبک وزن بودن معمولاً بر روی سرامیک و سنگ هایی که لیز هستند، سر می خورند اما برای این مشکل راه حل هایی وجود دارد.
-
می توانید از گلیم هایی که در دو سمت و یا دورتادور آن ها چرم دوزی شده استفاده کنید. روش بعدی استفاده از گلیم سوماک است که سر نمی خورد و ثابت در جای خود قرار می گیرد.
اگر علاقمند به مشاهده انواع مختلف گلیم دستباف ایرانی هستید، می توانید طرح های متنوع آن را به همراه قیمت و سایر مشخصات مربوطه در لینک زیر مشاهده فرمائید.
مشاهده و خرید اینترنتی زیباترین و بهترین مدلهای گلیم دستباف ایرانی در دیجی کالا
گلیم ماشینی بهتر است یا گلیم دستباف؟!
اگر دنبال یک جواب ساده هستید باید گفت قطعاً گلیم فرش دستباف و اگر به دنبال جوابی دقیق هستید باید بگوییم کاملا بستگی به شرایط شما دارد و شما لازم است موارد زیر را تک به تک قبل از خرید چک کنید.
-
گلیم فرش ماشینی ارزان قیمت تر هستید. چون مدل های دستباف به خاطر وقت و زمانی که برای بافت آنها صرف می شود دارای قیمت بالاتری می باشند.
-
در گلیم فرش ماشینی به خاطر استفاده از مواد و رنگ های شیمیایی ممکن است در طولانی مدت عوارضی را برای شما و خانواده تان به همراه داشته باشد. بنابراین گلیم های دستباف سالم تر هستند و برای فرزندان خردسال شما حساسیت زا نخواهند بود.
-
مدل های ماشینی به خاطر تنوع بالا در رنگ آمیزی و استفاده از پلی استر دارای زیبایی و درخشندگی بیشتری هستند. البته مدل های دستباف با تنوع رنگی بسیار بالا وجود دارد ولی از لحاظ قیمتی بسیار بالا خواهند بود.
-
گلیم فرش های دستباف به خاطر استفاده از الیاف طبیعی دارای کیفت و دوام بیشتری هستند. از طرفی در مدل های دستباف به خاطر استفاده از رنگ های طبیعی، ماندگاری رنگ در آنها بسیار بیشتر می باشد.
-
اگر دنبال راحتی و پاخوری بهتر هستید، مدل های دستباف به خاطر دارای نرمی و لطافت خواصی می باشند که به هیچ وجه مدل های ماشینی آن را ندارند.
-
مدل های ماشینی به خاطر قیمت مناسب و تنوع در سایز بندی گزینه های مناسب تری برای استفاده در محل های پر رفت و آمد مثل راهروها می باشد. ولی اگه به دنبال استفاده در دکوراسیون منزل خود و یا استفاده به عنوان یک تابلوی تزیینی هستید مدل های دستبافت را انتخاب کنید.
اگر علاقمند به مشاهده انواع مختلف گلیم ماشینی هستید، می توانید طرح های متنوع آن را به همراه قیمت و سایر مشخصات مربوطه در لینک زیر مشاهده فرمائید.
مشاهده پرفروش ترین و بهترین مدلهای گلیم فرش ماشینی در دیجی کالا